Spis treści:
- Jakie choroby mogą być przenoszone przez krew?
- Jak dochodzi do zakażenia?
- HIV/AIDS
- Wirusowe zapalenie wątroby typu B
- Wirusowe zapalenie wątroby typu C
- Wirusowe zapalenie wątroby typu D
- Wirusowe zapalenie wątroby typu E
- Choroby przenoszone przez wektory
- Zapobieganie chorobom przenoszonym przez krew
Jakie choroby mogą być przenoszone przez krew?
Wraz z krwią mogą rozprzestrzeniać się różne czynniki zakaźne, takie jak bakterie, pasożyty, a także wirusy. W Polsce główne choroby przenoszone przez krew to:
- HIV/AIDS,
- wirusowe zapalenie typu B (potocznie "żółtaczka"),
- wirusowe zapalenie wątroby typu C.
Najczęściej występującą chorobą przenoszoną przez krew jest wirusowe zapalenie wątroby typu B. Jak szacuje WHO, na świecie na przewlekłe zakażenie WZW typu B choruje 257 mln osób.
Jak dochodzi do zarażenia przez krew?
Do zarażenia chorobami przenoszonymi przez krew dochodzi zazwyczaj w wyniku przerwania ciągłości skóry (może to być nawet niewielkie uszkodzenie skóry lub błony śluzowej) i kontaktu z krwią zakażonej osoby.
Chorobami przenoszonymi przez krew można zarazić podczas:
- transfuzji krwi i jej składników,
- zabiegów z przerwaniem ciągłości skóry, np. zabiegów medycyny estetycznej, operacji chirurgicznych, stomatologicznych, przekłuwania uszu, wykonywania tatuażu, usuwania znamion, jeśli nie zachowano środków zapobiegawczych,
- kontaktów seksualnych,
- używania wspólnych igieł (głównie w środowisku narkomanów),
- porodu (transmisja z mamy na dziecko),
- sportów kontaktowych (np. boks),
- bójki,
- udzielania pierwszej pomocy,
- wspólnego używania przyborów kosmetycznych, takich jak maszynka do golenia lub innych ostrych akcesoriów, które mogły mieć kontakt z krwią.
Narażenie na krew i płyny ustrojowe jest większe szczególnie w przypadku pracowników szpitali i służb ratunkowych. Duże zagrożenie stanowi sytuacja, gdy doszło do przekłucia rękawiczek i skóry przy jednoczesnym kontakcie z krwią innej osoby. Do grup zwiększonego ryzyka należą również:
- wieloletni biorcy krwi,
- chorzy na hemofilię,
- narkomani uzależnieni od narkotyków podawanych dożylnie, a także donosowo (przy używaniu wspólnego sprzętu do wstrzyknięć lub rurki do wciągania narkotyku),
- chorzy dializowani,
- homoseksualiści,
- noworodki w przypadku zakażonych matek.
HIV i AIDS
Ludzki wirus niedoboru odporności, zwany w skrócie HIV, to mikroorganizm odpowiedzialny za rozwój niebezpiecznej choroby AIDS. HIV potrafi zniszczyć układ odpornościowy do tego stopnia, że chory nie jest w stanie się bronić przed najmniejszymi infekcjami. HIV zarazić się można poprzez kontakt zakażonej krwi z płynami ustrojowymi chorego - krwią, nasieniem, wydzieliną z pochwy, mlekiem. Najczęstszą jednak drogą infekcji wirusem HIV jest kontakt seksualny. W Polsce największy procent chorych stanowią narkomani, którzy stosują narkotyki dożylnie. Szczególnie narażeni są chorzy na hemofilię i inne choroby wymagające częstych transfuzji. Chory zaraża nawet wtedy, gdy nie ma żadnych objawów. Z tego powodu wirus HIV stanowi duże zagrożenie, ponieważ od zakażenia do pojawienia pierwszych objawów może upłynąć nawet 10 lat.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B
WZW B to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych. Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) jest bardzo zakaźny i może spowodować poważne następstwa zdrowotne tj. marskość wątroby, nowotwory lub przewlekłe zapalenie wątroby, a także kłębuszkowe zapalenie nerek oraz guzkowe zapalenie tętnic. Wielu chorych nie może przeżyć bez przeszczepu wątroby.
Do zakażenia HBV dochodzi najczęściej poprzez kontakt z zakażoną krwią, np. przez używanie niejałowych igieł czy narzędzi (np. narzędzi zabiegowych). Wirus może być przeniesiony również z nasieniem, śliną i wydzieliną szyjki macicy.
WZW typu B może zaczynać się podstępnie – złym samopoczuciem i osłabieniem. Taki stan może trwać do 2 tygodni, po tym czasie pojawiają się sygnały ze strony wątroby: jasny stolec, ciemny mocz, żółte zabarwienie skóry i twardówek (żółtaczka), ból pod prawym żebrem. Przewlekłe zapalenie wątroby latami może nie powodować objawów, ostatecznie prowadzą do marskości wątroby lub raka tego narządu. Od 1994 r. w Polsce przeciwko WZW B obowiązkowo szczepi się wszystkie niemowlęta.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C
To często występująca choroba zakaźna (w Polsce jest 165 tys. zakażonych), która początkowo może nie dawać objawów, a jej przewlekła postać prowadzi do rozwoju marskości wątroby lub innych powikłań. W fazie ostrej pojawiają się też niekiedy zmęczenie, gorączka, utrata apetytu, ból ciała, żółtaczka. Głównie zarażają się osoby uzależnione od narkotyków podawanych dożylnie, poddane transfuzji krwi lub zabiegom z użyciem niejałowych narzędzi medycznych. Nie ma szczepionki przeciwko WZW C.
Wirusowe zapalenie wątroby typu D
Wirus zapalenia wątroby typu D, HDV jest znany również pod nazywaną wirus delta. Należy o nim wspomnieć, ponieważ wirus ten może ulegać namnażaniu jedynie w organizmach zakażonych wirusem zapalenia wątroby typy B. Zakażenie również następuje drogą krwionośną: przez zakażone igły, narzędzia chirurgiczne i stomatologiczne, przetaczanie krwi zakażonej.
Wirusowe zapalenie wątroby typu E
O zakażeniu wirusem zaplenia wątroby typu E (HEV) mówi się rzadko, chociaż stanowi on rosnące zagrożenie w Polsce. Wzrost zakażeń ma związek z podróżami do krajów tropikalnych (zakażenia przez skażoną żywność), ale do transmisji wirusa dochodzi również wskutek przetoczenia krwi lub przeszczepienia narządu. Osoby z prawidłowo działającym układem odpornościowym zakażenie HEV przechodzą na ogół bezobjawowo. Zdarzają się przypadki przebiegające z pogorszeniem pracy wątroby. U osób z deficytem odporności może rozwinąć się marskość wątroby i inne niebezpieczne powikłania zagrażające życiu.
Choroby przenoszone przez wektory
Istnieje też grupa chorób, które nie przenoszą się przez bezpośredni kontakt z krwią, lecz są transmitowane przez owady (np. komary) lub inne wektory, które miały kontakt z zakażoną krwią. Zalicza się do nich m.in.
- gorączkę Zika,
- dengę,
- gorączkę Chikungunya,
- leiszmaniozę,
- gorączkę Zachodniego Nilu,
- malarię.
Zapobieganie chorobom przenoszonym przez krew
Chorobom przenoszonym przez krew można zapobiegać poprzez:
- Unikanie sytuacji ryzykownych, np. używania niesterylizowanych narzędzi, korzystania z usług kosmetyczek lub tatuażystów, niespełniających wymogów dotyczących bezpieczeństwa.
- Czyszczenie i dezynfekcja sprzętów i powierzchni, które miały kontakt z krwią lub płynami ustrojowymi innych osób.
- Szczepienia, gdy są dostępne, np. przeciwko WZW B.
- Używanie rękawiczek, kiedy jest ryzyko kontaktu z krwią.
- Nietamowanie krwi w przypadku przerwania ciągłości skóry i możliwości kontaktu z inną krwią lub płynami ustrojowymi. Ranę trzeba obficie przemyć bieżącą wodą, można też wodą z mydłem. Nie stosować środka na bazie alkoholu do dezynfekcji.
- Zgłoszenie się jak najszybciej do lekarza w razie kontaktu z krwią osoby potencjalnie zarażonej (możliwa jest profilaktyka poekspozycyjna, polegająca na przyjęciu szczepionki lub surowicy, podawanych po kontakcie ze skażonym materiałem).
Czytaj także:
Czym można zarazić się podczas pocałunku - 6 chorób przenoszonych przez ślinę
Jakie są objawy zakażenia HIV?
Odrzucanie przeszczepu jest jednym z głównych problemów transplantologii. Na czym polega i jak je rozpoznać?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
